Göz Altını Ne Kapatır? Toplumsal Normların Gölgesinde Bir Güzellik Pratiği
Bir sosyolog olarak günlük hayatta karşılaştığımız en sıradan soruların bile, aslında ne kadar derin toplumsal anlamlar taşıdığını fark etmek her zaman dikkat çekicidir. “Göz altını ne kapatır?” sorusu, ilk bakışta makyaj raflarında cevabını aradığımız basit bir estetik mesele gibi görünür. Ancak bu sorunun ardında, toplumsal yapıların bireyler üzerindeki görünmez baskıları, cinsiyet rollerinin şekillendirdiği güzellik normları ve kültürel pratiklerin iç içe geçmiş katmanları vardır. Bu yazı, göz altı kapatma eylemini sadece kozmetik bir müdahale değil, aynı zamanda sosyolojik bir gösterge olarak ele alır.
Toplumsal Güzellik Kodları ve Görünürlük Politikası
Göz altlarını kapatma pratiği, modern toplumlarda görünürlükle ilgili bir kaygının ifadesidir. Kadınlar için “bakımlı olmak” bir toplumsal sorumluluk haline gelirken, erkekler genellikle işlevsellik üzerinden değerlendirilir. Bu durum, bedenin toplumsal bir iletişim aracı olarak kullanıldığı gerçeğini ortaya koyar. Kadınların göz altlarını kapatması, sadece yorgunluğu gizlemek değil, toplumun dayattığı “her daim dinç, enerjik ve genç” görünme zorunluluğuna bir uyum biçimidir.
Toplum, özellikle medya aracılığıyla, “güzel görünmek” eylemini kadın kimliğinin merkezine yerleştirir. Böylece göz altı kapatıcı, yalnızca bir kozmetik ürün değil, bir toplumsal onay aracına dönüşür. Kadın, aynaya değil, toplumun gözüne bakarak makyaj yapar.
Cinsiyet Rolleri: Yapısal ve İlişkisel Odaklar
Sosyolojik literatürde erkeklerin toplumsal konumları genellikle “yapısal işlevler” üzerinden tanımlanır. Bu, erkeklerin üretim, güç ve statü ilişkileri içinde kimlik kazandığını gösterir. Erkek, toplumun işleyen mekanizmasında bir dişli olarak işlevseldir; görünüşten ziyade yaptığı işle, kazandığıyla ve sağladığı statüyle tanımlanır. Bu nedenle, erkekler için göz altını kapatmak, genellikle “gereksiz” ya da “kadınsı” bir davranış olarak görülür.
Kadınlar ise “ilişkisel bağlar” üzerinden toplumsal değer kazanır. Onların kimliği; annelik, eşlik, arkadaşlık, bakım verme gibi rollerle tanımlanır. Göz altı kapatıcı burada devreye girer: Kadın, başkalarının gözünde “iyi görünme” sorumluluğunu taşır. Çünkü toplumsal olarak kabul gören kadın imajı, yorgunluğunu belli etmeyen, duygusal olarak erişilebilir ve estetik açıdan dengeli bir bedende vücut bulur. Göz altını kapatmak, bir anlamda bu ilişkisel dengeyi korumanın sembolik bir aracıdır.
Kültürel Pratikler ve Güzelliğin Anlamı
Her toplumun güzellik anlayışı, tarihsel ve kültürel dinamiklerle şekillenir. Batı kültüründe “ışıltılı” bir yüz ideali, üretkenlik ve canlılıkla ilişkilendirilirken; Doğu kültürlerinde doğallık ve saflık ön plana çıkar. Türkiye’de ise bu iki yönelim bir arada yaşar. Sosyal medya etkisiyle Batılı kozmetik normları hızla yayılırken, “doğallık” da içselleştirilmiş bir erdem olarak korunur. Bu çelişki, özellikle kadınların günlük bakım rutinlerinde kendini gösterir: hem doğal görünmeli, hem de kusursuz olmalıdır.
Bu noktada göz altı kapatıcısı, hem Batılı bir estetik aracıdır hem de yerel anlamda “kendine bakmanın” bir göstergesi haline gelir. Kadın, toplumun ona biçtiği rolleri sürdürürken, göz altlarını kapatarak kendi duygusal emeğini görünmez kılar. Çünkü o, her şeye rağmen güçlü görünmek zorundadır.
Modern Toplumda Yorgunluğun Gizlenmesi
Kapitalist toplumun hız ve üretkenlik takıntısı, bireyleri sürekli aktif, enerjik ve hazır olmaya zorlar. Bu düzende yorgunluk, başarısızlıkla eşdeğer görülür. Dolayısıyla, göz altlarını kapatmak yalnızca estetik bir tercih değil, sistemin dayattığı üretkenlik idealine verilen sessiz bir yanıttır. İnsanlar, yorgunluklarını gizleyerek bu görünmez yarışta yerlerini korumaya çalışır.
Erkekler genellikle yorgunluklarını “çalışkanlık göstergesi” olarak sunabilirken, kadınlar aynı yorgunluğu “bakımsızlık” olarak taşır. Bu fark, cinsiyet rollerinin sadece kültürel değil, yapısal eşitsizliklerle de beslendiğini kanıtlar.
Sonuç: Göz Altını Kapatmak mı, Gerçeği Görmek mi?
“Göz altını ne kapatır?” sorusunun cevabı, yalnızca bir makyaj ürününde değil, toplumsal ilişkilerin derinliklerinde saklıdır. Göz altı, yorgunluğun, emeğin, uykusuz gecelerin izidir. Onu kapatmak, sadece bir kozmetik hamle değil; toplumun bireye yüklediği rolleri içselleştirmenin bir yansımasıdır.
Bu nedenle, göz altlarını kapatmak yerine, o yorgunluğun nedenini anlamak; bireyin hem kendine hem de topluma daha dürüst bir bakış geliştirmesini sağlar. Güzellik pratiklerini sorgulamak, toplumsal normların görünmez baskılarını çözümlemenin ilk adımıdır.
Okuyuculara bir soru: Sizce göz altlarını kapatmak, bir özgürleşme mi yoksa toplumsal bir zorunluluk mu? Kendi deneyimlerinizi paylaşarak bu tartışmanın parçası olun.